Blessaður Símon Stock tekur við brúna skapúlarinu úr höndum Maríu meyjar - mynd ChatGPT
16. maí er minningardagur blessaðs Símonar Stock samkvæmt dagatali Karmelreglunnar. Hann var Englendingur, prestur og Karmelíti á 13. öld. Hann er einkum þekktur fyrir djúpa hollustu sína til Maríu meyjar og fyrir arfleifð sem lifir enn í dag í brúna skapúlarinu, tákni trúar, verndar og hollustu við hana sem Kristur valdi sér móður. Bl. Símon fæddist á Englandi líklega um 1165. Sagan segir að hann hafi snemma dregist að einverulífi og jafnvel búið um hríð í holum trjástofni, sem gaf honum viðurnefnið "Stock". Hann þráði djúpt samfélag við Guð og tileinkaði líf sitt bæn, íhugun og þjónustu.
Á fullorðinsárum gekk hann í nýlega stofnaða reglu Karmelíta sem hafði flust frá fjallshlíðum Karmelfjalls í Palestínu yfir til Evrópu vegna ófriðar. Reglan átti undir högg að sækja í Evrópu, þar sem fólk átti erfitt með að skilja austurlenskan uppruna hennar og hugleiðslulíf hennar virtist framandi. Símon varð einn af fyrstu leiðtogum reglunnar á Vesturlöndum og kjörinn stjórnandi hennar árið 1247.
Maríusýn og skapúlarið
Karmelítar varðveita þá sögn að Símon hafi beðið heitt til Maríu meyjar um vernd og framtíð Karmelreglunnar. Svarið barst í sýn 16. júlí árið 1251, þegar María birtist honum og sýndi honum brúnt axlaklæði - skapúlar með þessum orðum: „Taktu, elskulegi sonur, þetta skapúlar fyrir reglu þína; það verður sérstakt tákn um náð frá mér til yðar og fyrir alla þá sem bera það, þeir munu ekki hljóta eilífa glötun. Það er merki hjálpræðis, vernd í háska og sáttmáli friðar.“ Þetta varð upphafið að trú Karmelíta á skapúlarið sem ytra tákn innra lífs í samfélagi við Maríu – þjónustu, auðmýkt og íhugun.
Brúnt skapúlar - mynd ChatGPT
Skapúlarið – merki samfélags og verndar
Brúna skapúlarið sem María mey gaf blessuðum Símoni Stock hefur í gegnum aldirnar orðið þekktur helgigripur. Í upprunalegri mynd var skapúlarið hluti af klæðnaði munkareglna, löng brún klæði sem héngu yfir axlir og táknuðu þjónustu og auðsveipni við Krist. En með tíð og tíma varð skapúlarið einnig hluti af andlegri arfleifð leikmanna sem vildu lifa í innri tengslum við Karmelregluna og sér í lagi í samfélagi við Maríu mey.
Skapúlarið sem leikmenn bera í dag er oft úr brúnu klæði með myndum – á einni hlið af Maríu mey, stundum með barnið Jesús, og á hinni hliðinni mynd af krossi eða bæn. Þeir sem bera skapúlarið í trú og hollustu lýsa sig reiðubúna að lifa samkvæmt anda Karmel: með daglegri bæn, íhugun og í djúpu samfélagi við heilaga Maríu, sem er móðir, leiðbeinandi og fyrirmynd.
Skapúlarið er því ekki „verndargripur“ heldur ákall um trúfesti og þjónustu. María kallar þá sem bera það til að líta á hana sem móður sem leiðir til Jesú – með hugleiðslu, hlýðni við orð Guðs og lífi í návist hins lifandi Drottins.
Heilög María mey af Karmelfjalli – móðir og fyrirmynd íhugunar
Heilög María mey hefur frá fyrstu tíð verið heiðruð af Karmelítum sem drottning og móðir reglunnar. Hún er sú sem varðveitti orð Guðs í hjarta sínu, hlýddi í hljóði, fylgdi syni sínum allt til krossins og sat með postulunum í bæn á hvítasunnu. Í henni sjá Karmelítar hina fullkomnu fyrirmynd andlegs lífs: kyrrð, íhugun, trúfesti og einlægt samband við Guð.
Þess vegna heita Karmelítar henni sérstaklega – og reglutexti þeirra nefnir Maríu sem „Patrona Ordinis“, verndardýrling reglunnar. Hún er ekki aðeins heiðruð sem himnadrottning heldur sem sú sem gengur með okkur í daglegri vegferð til Guðs.
Við sem tilheyrum anda Karmel – hvort sem við erum í reglu eða leikmannasamfélagi – getum litið til hennar sem félaga í þögn og bæn, í þrautum og von. Hún kennir okkur að hlusta, geyma og elska – og að treysta Guði, jafnvel í myrkri.
Forréttindi hins fyrsta laugardags
Í aldanna rás þróaðist sú trú meðal fólks að heilög María mey hefði lofað sérstakri náð þeim sem bera brúna skapúlarið af trúfesti. Eitt þekktasta dæmið um þetta er trú á „forréttindi hins fyrsta laugardags“ sem byggist á þeirri von að hún myndi frelsa sálir þeirra sem bera skapúlarið úr hreinsunareldinum á fyrsta laugardegi eftir dauðann, að því tilskyldu að þeir hafi:
1. Borið skapúlarið af trú og auðmýkt,
2. Gætt skírlífis samkvæmt eigin lífsstöðu,
3. Beðið daglega Maríubæn (t.d. „Heil sért þú María, full náðar…“) eða önnur tilskilin verk.
Þó þessi kenning hafi ekki verið staðfest formlega sem opinber kenning kirkjunnar, hafa páfar í gegnum aldirnar hvatt til traustrar en skilyrtrar vonar í þessum anda – ekki á skapúlarið sem verndargrip, heldur sem ytra merki innra lífs í samfélagi við Maríu og í vegferð til Jesú Krists.
Bæn til blessaðs Símonar Stock
Blessaði Símon Stock,
þú sem barst þunga ábyrgð á erfiðum tímum,
hjálpa okkur að treysta á heilaga Maríu eins og þú gerðir.
Gerðu bæn okkar einfalda og hugleiðingu djúpa,
að við lærum að þjóna Guði með hjarta
sem er falið undir skikkju móður hans.
Fyrir Krist vorn Drottin. Amen.
Skapúlarabæn til Maríu af Karmelfjalli
Heilög María, móðir og drottning Karmels,
ég helga mig þér með trú og auðmýkt.
Láttu skapúlarið sem ég ber vera band kærleika milli þín og mín.
Hjálpaðu mér að fylgja Syni þínum,
í íhugun, kyrrð og trúfesti.
Ver mér móðir í lífinu og vernd mín í dauðanum.
Leiddu mig til ljóssins sem aldrei slokknar,
Jesú Krists, sonar þíns. Amen.