 |
| Hin heilaga fjölskylda |
Á sunnudeginum eftir jól heldur kirkjan hátíð hinnar heilögu fjölskyldu: Jesú, Maríu og Jósefs. Hátíðin varð til snemma á 19. öld í Kanada og breiddist út til allrar kirkjunnar árið 1920. Markmið hennar er ekki að setja fram óraunhæfa fyrirmynd heldur að beina augum okkar að fjölskyldunni í Nasaret sem raunverulegu lífsmódeli, þar sem Guð mætir manninum í hversdeginum – í óvissu, flutningum, ábyrgð og trausti.
Guðspjall dagsins (Mt 2,13–15; 19–23) leiðir okkur inn í sögu sem er fjarri því að vera kyrrstæð og friðsæl. Hún er saga hreyfingar, flótta og endurkomu, saga fjölskyldu sem lifir af með því einu að hlýða rödd Guðs í myrkri og óvissu.
Fjölskylda á ferð
Það sem vekur strax eftirtekt við lestur guðspjallsins er fjöldi hreyfisagna: rísa, taka, flýja, dvelja, snúa aftur. Kortið sem dregið er upp er ekki síður áhrifamikið: Betlehem – Egyptaland – Nasaret. Á bak við þessa hreyfingu er tilvitnun í spámanninn Hósea: „Frá Egyptalandi kallaði ég son minn.“ Egyptaland, sem eitt sinn var land ánauðar, verður hér athvarf hinna ofsóttu.
Fjölskylda Jesú fetar þannig slóð sem milljónir manna hafa fetað í gegnum aldirnar: slóð flóttafólks, jaðarsettra og þeirra sem neyðast til að yfirgefa heimili sitt til að vernda lífið sjálft. Um leið minnir sagan á máttuga hönd Guðs, sem kann leiðina út úr myrkrinu, jafnvel þegar hún liggur um óvæntar slóðir.
Guðspjall ríkisins – Jesús gengur inn í sögu þjóðar sinnar
Guðspjall Matteusar hefur oft verið kallað „guðspjall ríkisins“. Í því er lesandanum boðið að íhuga komu himnaríkis – ekki sem hugmynd eða framtíðardraum, heldur sem lifandi veruleika sem tekur sér bólfestu í sögu mannsins. Sumir hafa jafnvel séð frásögn Matteusar í sjö þáttum, þar sem ríki Guðs birtist stig af stigi: frá undirbúningi í bernsku Messíasar og allt til þjáningar, dauða og upprisu Jesú Krists, Guðs sonar.
Guðspjallstexti dagsins tilheyrir fyrsta „þætti“ þessarar frásagnar. Þar kynnir Matteus Jesú sem uppfyllingu ritninganna, þann sem sameinar lögmálið og spámennina í sjálfum sér. Matteus vitnar oftar en aðrir guðspjallamenn í Gamla testamentið, til að sýna að í Kristi nær saga Guðs með fólki sínu fullum þroska. Sá sáttmáli sem Guð gerði við Ísrael er nú ekki lengur bundinn einni þjóð heldur opnaður öllum þjóðum.
Jesús er kynntur sem „sonur Davíðs, sonur Abrahams“ – barn þjóðar sinnar, en um leið sonur alls mannkyns. Í ættartölu hans birtast útlendir þættir, og þeir fyrstu sem falla fram fyrir honum eru ekki valdhafar Jerúsalem heldur vitringar að austan. Ljós Messíasar dregur hina vitru að sér, meðan Heródes og borgarbúar fyllast ótta. Frá upphafi skarast þannig ríki Guðs og ríki þessa heims.
Flóttinn til Egyptalands og morð saklausra barna sýna að Jesús deilir örlögum þjóðar sinnar. Eins og Ísrael áður upplifir hann útlegð, ofbeldi og sorg. Matteus tengir þessa atburði við sögu Gamla testamentisins: konunga sem óttast valdsmissi, flótta réttlátra manna og þjóð sem leitar skjóls í Egyptalandi. Með því að vísa til spámannsins Hósea – „Frá Egyptalandi kallaði ég son minn“ – snýr Matteus merkingunni við: sá sem eitt sinn var kallaður út úr Egyptalandi er nú sendur inn í Egyptaland til að bjarga lífinu.
Þegar hin heilaga fjölskylda snýr aftur, ekki til Betlehem heldur til Galíleu, og sest að í Nasaret, opnast enn dýpri merking. Jesús verður kallaður Nasarei, nafn sem minnir bæði á smábæ og á vonarsinnaða spádómsmynd: „sprota“ sem sprettur af rót Ísraels. Þar, í jaðri heimsins, hefst hið opinbera starf hans – og þar rís ríki Guðs, ekki með valdi heldur í hógværð og trúfesti.
Fjölskyldur samtímans – á hreyfingu innan frá
Reynsla fjölskyldunnar í Nasaret getur ekki annað en kallað fram myndir af fjölskyldum samtímans. Margar eru á hreyfingu í bókstaflegum skilningi – á flótta undan stríði, ofbeldi eða atvinnuleysi. Aðrar eru á innri ferð: lifa við kvíða um afkomu, ótrygg sambönd, veikindi, spennu eða óuppgerðan sársauka.
Margir upplifa sig sem „útlendinga á eigin heimili“, jafnvel í hjarta nákomins. En guðspjallið gefur til kynna að hver hindrun geti orðið upphaf nýrrar ferðar – ferð til umbreytingar, sátta og nýrrar festu. Guð er ekki aðeins að finna á áfangastaðnum, heldur á sjálfri leiðinni.
Heilagur andi talar til fjölskyldna í dag
Guðspjallið minnir okkur á að heilagur andi talar enn: til foreldra, hjóna, barna og allra fjölskyldna. En til þess þarf að hlusta. Þegar Sonur Guðs kom til okkar sem barn var nærvera hans hulin augum flestra. Aðeins augu trúarinnar greindu Guð í hinu smáa og hversdagslega.
Þess vegna er ekkert í daglegu lífi lítilvægt. Ekkert er tilviljun ein. Allt getur orðið staður þar sem Guði er annað hvort mætt eða honum er hafnað. Fyrir þann sem trúir verður allt að tákni – jafnvel hið brothætta og ófullkomna.
Guðspjall fjölskyldunnar
Að lifa guðspjalli fjölskyldunnar er ekki auðvelt í samtímanum. Þeir sem vilja vernda lífið frá getnaði, standa með hjónabandinu eða leggja rækt við trúarlegt uppeldi barna sinna mæta oft gagnrýni eða andstöðu. Samt er það einmitt í guðspjallinu sem finna má leið að lífi sem er bæði krefjandi og fagurt, heilsteypt og mannbætandi.
Engin fjölskylda er laus við gleði og sorg, styrk og veikleika. Að lifa guðspjalli fjölskyldunnar þýðir ekki að sleppa við átök og erfiðleika, heldur að læra að sækja styrk í lind guðspjallsins. Þar er alltaf möguleiki á nýju upphafi. Þar geta særðar fjölskyldur risið á ný.
Bæn
Hið hulda líf Nasarets
(Páll VI, ræða 5. janúar 1964)
Hið hulda líf Nasarets
gerir hverjum manni kleift
að lifa í samfélagi við Jesú
á venjulegum leiðum hversdagsins.
Nasaret er skólinn
þar sem við lærum að skilja líf Jesú,
skóli guðspjallsins sjálfs.
Fyrst og fremst kennir hann okkur þögnina,
andrúmsloftið sem andinn þarfnast.
Nasaret kennir okkur að lifa í fjölskyldu,
hvað kærleikssamfélag er,
hina einföldu og ströngu fegurð þess,
hið heilaga og órofna eðli fjölskyldunnar.
Og loks kennir Nasaret okkur vinnuna.
Hús sonar smiðsins,
þar sem við lærum að meta
hið erfiða en endurleysandi lögmál mannlegrar vinnu.
Við heilsum verkamönnum heims
og sýnum þeim fyrirmynd sína –
guðlegan bróður sinn.