 |
| Heilög Rósa frá Lima |
Í dag, 23. ágúst, minnist kirkjan heilagrar Rósu frá Líma, fyrsta dýrlings Rómönsku Ameríku. Hún lifði stuttu en ástríðufullu lífi í þjónustu Guðs, bænar og miskunnarstarfa. Hún varð tákn trúfestu og kærleika í hinni nýju heimsálfu þar sem trúin var að skjóta rótum.
Æviágrip
Hl. Rósa, sem hét upphaflega Isabel Flores de Oliva, fæddist í Líma í Perú árið 1586. Hún var kölluð Rósa vegna fegurðar sinnar, en hún vildi aðeins tilheyra Kristi og forðaðist allan hégóma. Hún fann fljótt köllun sína til meyjarlífs í anda heilags Dóminíkusar og varð þekkt sem þriðjureglusystir dóminíkana.
Á þessum tíma var Lima ung nýlenduborg, stofnuð aðeins áratugum áður. Hún var orðin höfuðborg hins spænska hluta Rómönsku Ameríku, með blómlega verslun, dómkirkju, klaustur og markaðstorg. Íbúarnir komu úr ólíkum áttum: spænskir landnemar, afkomendur frumbyggja og blöndu þessara hópa, auk þræla sem fluttir voru inn frá Afríku. Borgin var því fjölmenningarleg en einnig stéttskipt.
Í þessu samfélagi var kaþólska trúin að festa sig í sessi sem sameiginlegur grundvöllur. Klaustur og reglur nutu mikillar virðingar, og kirkjan varð fljótt miðpunktur menningar og stjórnsýslu. Fyrir ungt fólk sem fann köllun var auðvelt að hrífast af þessu trúarlega andrúmslofti. En fyrir ungar konur voru raunhæfir kostir þó aðallega tveir: klausturlíf eða hjúskapur.
Hl. Rósa fann leið sem var hvorki né – hún lifði köllun sinni innan fjölskyldunnar sem þriðjureglusystir, og það hefði ekki verið mögulegt nema vegna stuðnings foreldra hennar. Faðir hennar var spænskur fyrrum hermaður, móðirin af spænskum og indíánaættum, og þau tilheyrðu millilagi samfélagsins. Þau höfðu fyrst aðrar væntingar til dóttur sinnar, en þegar þau sáu staðfestu hennar og áhrif á fólkið í kring tóku þau að styðja hana og veita henni svigrúm til að helga sig Guði. Það er í raun lykillinn að því að skilja líf hennar: að heilagleiki hennar átti sér jarðveg á heimili þar sem trúarleg jákvæðni og umburðarlyndi sameinuðust.
Lífsformið og köllunin
Til að sjá fyrir sér vann Rósa hörðum höndum: hún ræktaði blóm í garði fjölskyldunnar og seldi á markaði, auk þess sem hún vann að útsaum og handavinnu. Tekjur sínar notaði hún bæði til framfærslu og til að styðja fátæka. Hún setti upp lítið skýli í garðinum þar sem hún tók á móti sjúkum og þjáðum, veitti þeim huggun og umönnun, og skapaði þannig klaustur andans innan heimilisins. Í vitnisburðum sem safnað var við undirbúning helgunar hennar kemur fram að hún hafi þjónað sjúkum og fátækum óháð stétt eða uppruna. Þar er sérstaklega nefnt að hún hafi hjúkrað bæði „indíánum og svörtum“, fólki sem var á jaðri samfélagsins og hafði fáa málsvara. Hún átti að hafa tekið slíkt fólk inn í litla skýlið sitt í garðinum, þvegið sár þess og veitt því huggun. Í einni frásögn segir að hún hafi umgengist þræla af mikilli virðingu og með samúð, og séð í þeim bræður og systur í Kristi. Þetta var mjög óvenjulegt viðhorf í nýlenduborg þar sem stéttaskiptingin var djúp og þrælar voru taldir eign frekar en manneskjur.
Rósa sótti mikinn innblástur til evrópskra fyrirmynda, einkum heilagrar Katrínar frá Siena (1347–1380). Katrín hafði lifað sem þriðjureglusystir dóminíkana á Ítalíu og helgað sig bæn og þjónustu, án þess að ganga í klaustur. Hún var tekin í tölu heilagra rúmlega hundrað árum áður en Rósa fæddist, og skrif hennar og ævisögur voru víða lesnar, meðal annars af spænskum dóminíkönum í nýlendunum.
Rósa var læs og hafði aðgang að trúartextum, bæði í kirkju og í heimahúsi. Sumar heimildir segja beinlínis að hún hafi lesið tíðabænir, sem þýðir þá að hún hafi getað lesið latínu að einhverju marki. Hún þekkti skriflegar heimildir um Katrínu og hefur jafnframt heyrt um hana í prédikunum og sameiginlegum lestri í trúarlegum félagsskap. Fyrir hana varð Katrín ekki aðeins fyrirmynd heldur andleg systir: kona sem sýndi að hægt var að lifa heilögu lífi í heimi þar sem samfélagslegar skorður voru sterkar.
Veikindi og andlát
Þegar hún nálgaðist þrítugt tók heilsu hennar að hraka. Hún þjáðist af stöðugum og lamandi höfuðverkjum, mikilli magaveiki og slappleika, og gat lítið nærst síðustu árin. Samtímamenn töldu hana jafnvel haldna berklaveiki eða annarri langvinnri sýkingu. Hún varð að mestu rúmliggjandi en tók þjáningum sínum með þolinmæði og sagði sjálf að Guð fyllti hjarta hennar gleði mitt í veikindunum.
Síðustu mánuðina dvaldi hún í húsi vinar fjölskyldunnar, Gonzalo de Massa, þar sem hún var umkringd þeim sem báru umhyggju fyrir henni. Hún andaðist að nóttu til 24. ágúst 1617, aðeins 31 árs að aldri, róleg og í bæn. Samkvæmt vitnum fylltist herbergið af mildum ilm þegar hún lést, sem fólk taldi merki um yfirnáttúrulega náð. Jarðarför hennar varð mikil sorgar- og gleðistund í Lima, þar sem þúsundir manna streymdu að til að kveðja hana og hylla sem heilaga konu. Hún var tekin í tölu heilagra af Klemensi páfa X árið 1671 og er verndardýrlingur Perú og allrar Rómönsku Ameríku.
Dulræn reynsla
Samferðamenn heilagrar Rósu frá Líma sögðu að hún hefði notið sérstakra náðargáfa og lifað djúpu dulrænu lífi. Hún átti að hafa fengið sýnir þar sem Jesús og María birtust henni, hvöttu hana til að bera þjáningar sínar með elsku og veittu henni huggun og leiðsögn. Hún talaði sjálf um sig sem brúði Krists og upplifði þjáningar sínar sem þátttöku í krossi hans. Vitni lýstu því hvernig hún gat dvalið löngum stundum í djúpri hugleiðslu þar sem hún virtist gleyma heiminum og dvelja í nærveru Guðs, og þeir sem voru nærri sögðust finna frið og helgan blæ streyma frá henni.
Í anda evrópskrar dulhyggju, eins og hjá heilagri Katrínu frá Siena og heilagri Teresu frá Avíla, er talað um að Rósa hafi lifað því sem nefnt er dulrænt eða mystískt hjónaband, þegar sál mannsins sameinast Kristi í kærleika. Hinn mildi og óvenjulegi ilmur sem fyllti herbergið við andlát hennar, var túlkaður sem merki um heilagleika. Þessar frásagnir, hvort sem við lítum á þær sem dulræna reynslu eða sem vitnisburð fólks sem hreifst af heilagleika hennar, sýna að innra líf hennar var drifkraftur allrar þjónustu hennar út á við.
Sögur og kraftaverk
Trú á heilagleika Rósu styrktist bæði af líferni hennar og þeim vitnisburði sem fylgdi henni. Hún lifði ströngu lífi sjálfsafneitunar og mikillar bænagjörðar, og fólk sá í henni endurspeglun á náð Guðs. Þegar borgarbúar Lima óttuðust innrás óvina frá sjó var hún beðin um að biðja með fólkinu. Rósa gekk inn í dómkirkjuna og hvatti íbúana til að treysta á Krist fremur en vopnin. Að sögn samtímamanna dró ógnina fljótt til baka, og atburðurinn var talinn merki um fyrirbæn hennar.
Eftir andlátið tóku að berast fjölmargar frásagnir af lækningum og bænheyrslum. Í Perú og víðar var hún ákölluð á neyðarstundu, sérstaklega gegn eldsvoðum og jarðskjálftum, og margir sögðust hafa upplifað vernd hennar. Þessi vitnisburðir voru svo margir að hún var hyllt sem heilög kona löngu áður en kirkjan staðfesti það formlega.
Tilvitnun
Rósa sagði einu sinni:
„Ef menn aðeins vissu hve mikið Guð blessar þá í þjáningum, myndu þeir aldrei óttast krossinn heldur óska sér hans af öllu hjarta.“
Lærdómur
Líf heilagrar Rósu minnir okkur á að heilagleikinn sprettur ekki í tómarúmi heldur innan samfélags og fjölskyldu. Með stuðningi nákominna gat hún lifað köllun sinni í heimabæ sínum og orðið ljós í nýlendulífi Perú. Hún kennir okkur að trú, staðfastur hugur og kærleiki geta umbreytt daglegu lífi í heilagleika.
Bæn
Guð, þú sem hefur auðgað kirkjuna með lífi og vitnisburði heilagrar Rósu frá Líma, gef okkur að við, sem minnumst trúfestu hennar, megum fylgja fordæmi hennar í einlægni, bæn og kærleika. Fyrir Jesú Krist, Drottin vorn. Amen.