 |
| Ræða Jesú á sléttunni: Elskið óvini yðar! |
Í guðspjalli dagsins (Lk 6,27–36) höfum við eitt af þeim boðum Jesú sem skora á mannlega skynsemi:
„Elskið óvini yðar, gerið þeim gott sem hata yður, blessið þá sem bölva yður og biðjið fyrir þeim er misþyrma yður. Slái þig einhver á kinnina skaltu og bjóða hina og taki einhver yfirhöfn þína skaltu ekki varna honum að taka kyrtilinn líka. Gef þú hverjum sem biður þig og ef einhver tekur frá þér það sem þú átt þá skaltu ekki krefja hann um það aftur. Og eins og þér viljið að aðrir menn geri við yður, svo skuluð þér og þeim gera...Verið miskunnsöm eins og faðir yðar er miskunnsamur.“
Þetta er kjarni hins nýja lífsstíls sem Jesús kallar lærisveina sína til: kærleikur sem gengur lengra en hefnd, lengra en hefðbundin réttlæting, lengra en mannlegar væntingar. Textinn er hluti af ræðu Jesú „á sléttunni“, þar sem hann snýr sér ekki aðeins til nánustu lærisveina sinna, heldur til fjöldans – allra þeirra fátæku og sjúku sem höfðu komið alls staðar að til að hlýða á hann og leita lækningar. Hugleiðing úr Lectio Divina frá Karmelreglunni setur þennan texta í samhengi:
Lúkas 6,27–30: Elskið óvini yðar!
Orðin sem Jesús talar til fólksins eru krefjandi og erfið: að elska óvini sína, að bölva þeim ekki, að bjóða hina kinnina ef einhver slær þig á aðra, og ekki kvarta eða mótmæla þegar einhver tekur það sem er þitt. Tekið bókstaflega virðist þetta styðja hina ríku sem ræna, en jafnvel Jesús fylgir þessu ekki bókstaflega. Þegar þjónn sló hann í andlitið, bauð hann ekki hina kinnina heldur svaraði ákveðið: „Ef ég hef talað rangt, þá sannaðu það; en ef ég hef talað rétt, hvers vegna slærðu mig?“ (Jh 18,22–23). Hvernig eigum við þá að skilja þessi orð? Næstu vers hjálpa okkur að skilja hvað Jesús vill kenna.
Lúkas 6,31–36: Gullna reglan – að líkja eftir Guði.
Tvö boð Jesú hjálpa okkur að skilja. Fyrsta er svokölluð gullna regla: „Gerið öðrum það sem þér viljið að þeir geri yður!“ (Lk 6,31). Annað er: „Verið miskunnsöm eins og faðir yðar er miskunnsamur!“ (Lk 6,36). Þessi tvö fyrirmæli sýna að Jesús vill ekki aðeins breyta aðstæðum, því þá breytist í raun ekkert. Hann vill breyta sjálfu kerfinu. Nýjungin sem hann vill byggja á kemur frá nýrri reynslu af Guði Föðurnum, fullum mildi, sem tekur alla að sér. Aðvaranirnar gegn hinum ríku mega ekki verða tilefni fátækra til hefnda! Jesús krefst þvert á móti annarrar afstöðu: „Elskið óvini yðar!“ Kærleikur má ekki ráðast af því sem ég fæ frá öðrum. Sannur kærleikur vill hið góða fyrir hinn, óháð því hvað hann gerir mér. Kærleikur á að vera skapandi, því þannig er kærleikur Guðs til okkar: „Verið miskunnsöm eins og faðir yðar er miskunnsamur!“ Matteus segir hið sama með öðrum orðum: „Verið fullkomin eins og faðir yðar á himnum er fullkominn“ (Mt 5,48). Enginn mun nokkurn tíma geta sagt: „Í dag hef ég verið fullkominn eins og faðirinn á himnum! Ég hef verið miskunnsamur eins og hann!“ Við munum alltaf vera undir þeim mælikvarða sem Jesús setur okkur.
Gullna reglan í trúarhefðum heimsins.
Í Lúkasarguðspjalli segir: „Og eins og þér viljið að aðrir menn geri við yður, svo skuluð þér og þeim gera.“ (Lk 6,31). Matteus orðar þetta öðruvísi: „Allt sem þér viljið að aðrir menn geri yður, það skuluð þér og þeim gera.“ og bætir við: „Því að þetta er lögmálið og spámennirnir.“ (Mt 7,12). Í raun hafa allar trúarhefðir heimsins gullnu regluna í einhverri mynd. Það sýnir að hér er tjáð alheimsvitund eða löngun sem kemur frá Guði og er hluti af því að við erum sköpuð í mynd hans.
Lúkas 6,37–38: Dæmið ekki, fyrirgefið og gefið.
„Dæmið ekki og þér munuð eigi verða dæmd. Sakfellið eigi og þér munuð eigi verða sakfelld. Fyrirgefið öðrum og Guð mun fyrirgefa yður. Gefið og yður mun gefið verða. Góður mælir, troðinn, skekinn, fleytifullur mun lagður í skaut yðar. Því með þeim mæli, sem þér mælið, mun yður aftur mælt verða..“ Hér eru fjögur ráð: tvö í neikvæðri mynd – að dæma ekki og að sakfella ekki; og tvö í jákvæðri mynd – að fyrirgefa og að gefa í ríkum mæli. Þegar Jesús segir „yður mun gefið verða“ á hann við það hvernig Guð vill koma fram við okkur. En þegar framkoma okkar við aðra er nísk, getur Guð ekki notað við okkur hina ríkulegu og yfirflæðandi mælingu sem hann óskar okkur.
Fagna heimsókn Guðs.
Ræðan á sléttunni, eða fjallræðan, leiðir hlustendur strax til að velja – að taka afstöðu með hinum fátæku. Í Gamla testamentinu setti Guð fólkinu þessa sömu valkosti: blessun eða bölvun. Fólkið fékk frelsi til að velja: „Ég kveð bæði himin og jörð til vitnis gegn ykkur í dag: Ég hef lagt fyrir þig líf og dauða, blessun og bölvun. Veldu þá lífið svo að þú og niðjar þínir megið lifa“ (5Mós 30,19). Það er ekki Guð sem fordæmir, heldur mennirnir sjálfir eftir því hvort þeir velja lífið eða dauðann, hið góða eða hið illa. Slíkar stundir vals eru augnablik heimsóknar Guðs til fólks síns (1Mós 21,1; 50,24–25; 2Mós 3,16; 32,34; Jr 20,10; Slm 65,10; 80,15; 106,4). Lúkas er eini guðspjallamaðurinn sem notar þessa mynd heimsóknar Guðs (Lk 1,68.78; 7,16; 19,44; Post 15,16). Fyrir Lúkas er það heimsókn Guðs sem setur fram valið á blessun eða bölvun: „Sælir eruð þér sem eruð fátækir“ og „Vei yður, þér ríku!“ En fólkið þekkti ekki heimsókn Guðs (Lk 19,44).
Lokahugsun
Orð Jesú um að elska óvini verða alltaf krefjandi. Enginn getur fullyrt að hann hafi náð þessu marki, því mælikvarði Guðs er alltaf meiri en við ráðum við. En með því að taka þessi orð til okkar, með því að reyna að lifa þau í daglegu lífi, opnum við okkur fyrir kærleika Guðs sem umbreytir heiminum innan frá.
Bæn
Drottinn Jesús Kristur,
þú sem kenndir okkur að elska óvini okkar
og biðja fyrir þeim sem ofsækja okkur,
gef okkur styrk til að lifa samkvæmt orðum þínum í daglegu lífi.
Gef okkur hjarta sem dæmir ekki,
augu sem sjá hið góða í hverjum manni,
og hendur sem veita af örlæti.
Láttu miskunn þína umbreyta okkur,
svo við megum verða líkari þér
og bera kærleika Föðurins áfram í heiminum.
Amen.