Sumar persónur í helgra manna tölu vekja sérstaka undrun. Þær virðast ekki hafa haft í hendi nein þau tæki sem menn gjarnan tengja við áhrif eða árangur. Engu að síður skilja þær eftir sig verk sem lifa kynslóðum saman. Hl. Paola Frassinetti (1809–1882) er ein slík: veikbyggð, fátæk, en með djúpa trú, eindregna sýn og innri kraft. Hún stofnaði reglu sem varð að alþjóðlegu skólaneti. Hún lifði ekki í auð, en hún treysti Guði og lagði allt sitt í bæn og trúartraust. Hún var tekin í tölu heilagra árið 1984 af Jóhannesi Páli II. Ein systra hennar sagði að „hún var miðjan sem hélt hjarta reglunnar saman, þó hún væri sjálf sjaldan heil heilsu.“
Upphaf og köllun
Paola Frassinetti fæddist í Genúa árið 1809, næstyngst fimm systkina. Móðir hennar lést þegar hún var aðeins níu ára, og hún sinnti þá heimilishaldi og bræðrum sínum. Allir fjórir bræður hennar urðu prestar og einn þeirra, Giuseppe, hafði djúp áhrif á trúarlegt líf hennar. Hann sá í henni andlega köllun og kynnti hana fyrir lífi bænar og kærleika. Hann studdi hana til þess að hefja starf með fátækum stúlkum, sem leiddu með tímanum til stofnunar reglu.
Stofnun reglunnar
Þann 12. ágúst 1834 stofnaði Paola með nokkrum samverkakonum reglu sem síðar hlaut nafnið Systur heilagrar Dóróteu. Þær lifðu einföldu, sparsömu lífi og hjörtu þeirra brunnu fyrir trúna, fræðsluna og hjálparstarfið. Skólastarfið sem þær hleyptu af stokkunum naut strax mikils trausts, enda sameinuðu þær kennslu, aga og kristilegt uppeldi. Reglan breiddist hratt út, fyrst um norðurhluta Ítalíu og síðan til Portúgals og Brasílíu.
Samfélagsaðstæður á Ítalíu
Til að skilja þessa óvenjulegu framgöngu verður að skoða þær samfélagslegu og kirkjulegu aðstæður sem ýttu undir starfsemina. Á þessum tíma var Ítalía enn ósameinuð og undir áhrifum erlends valds. Ný hugmyndastefna barst um þjóðfrelsi og umbætur, og mörgum ungum mönnum þyrsti í nýja framtíð. Þótt kaþólska kirkjan væri gagnrýnd af sumum hélt hún þó áfram að vera burðarás menntunar í mörgum borgum og sveitum. Þörfin fyrir skóla fyrir stúlkur var brýn, enda voru stúlkur enn að mestu innan veggja heimilisins. Reglur sem gátu boðið öruggt, vel siðað og skipulagt umhverfi mættu því velvild.
Fjármögnun og tengslanet kvenna
Spurt hefur verið: hver borgaði fyrir þessa starfsemi? Hvernig var hægt að byggja upp skóla á svo mörgum stöðum án þess að hafa fjármagnið tilbúið? Þetta var óvenjulegt samspil trausts, þarfar og samhjálpar. Fólk lagði fram það sem það átti: bændur gáfu mat, konur lögðu til föt, foreldrar barnanna samneinuðust um að styðja verkið. Prestastéttin veitti andlegan og hagnýtan stuðning, og kirkjuyfirvöld sýndu oft velvild gagnvart reglunni.
En það sem oft gerði gæfumuninn voru konur úr hærri stéttum. Þessar konur gegndu ekki embættum, en þær höfðu áhrif. Ekkjur, greifynjur, embættismannskonur og húsfreyjur höfðu aðgang að eignum og tengslaneti. Margir skólar og klaustur urðu til þegar slíkar konur afhentu eign án skilyrða og buðu systrunum að starfa þar. Þær stóðu fyrir baklandi, voru milliliðir við kirkjuyfirvöld og söfnuðu stundum fjármunum innan eigin stéttar. Þær voru hljóðlátt áhrifavald, sem hjálpaði til við að byggja upp heim fyrir regluna án þess að sækjast eftir athygli.
Leyndardómur konunnar á bak við verkið
Þegar litið er til verka Pálu Frassinetti vekur það undrun hversu lítið persónulegt hefur varðveist. Hún skrifaði fá bréf sem varðveist hafa, skildi ekki eftir sig andlegar ritgerðir eða sjálfsævisögu, og engar dramatískar frásagnir um hugarstríð eða sýnir. Hún virðist hafa valið að hyljast – og lifa í verkum sínum fremur en að segja frá þeim.
Það sem eftir stendur er því í raun hljóðlát en sterk nærvera hennar – eins konar innri kraftur sem virðist hafa verið miðdepill heilbrigðs og vaxandi samfélags. Hún var ekki þekkt fyrir stór orð eða fleyg tilsvör, heldur fyrir það að tala þannig að fólk upplifði von. Hún var ekki áhrifavaldur í samfélaginu samkvæmt mælikvörðum heimsins, en hún umbreytti lífi ótal stúlkna.
Það er þessi þögn, þessi hógværð og þessi afneitun á sjálfi, sem gerir hana að dýpri persónu í augum trúarinnar. Hún lifði eins og fræ, grafið í mold samfélagsins, sem spratt og blómstraði í öðrum. Kannski skildi hún eftir sig svo lítið af sjálfri sér vegna þess að hún trúði því heils hugar að verkið væri ekki hennar, heldur Guðs.
Eftir andlát hennar kom í ljós enn eitt merki sem mörgum hefur verið hugleikið: Líkt og í tilfelli margra heilagra, reyndist líkami hennar óskaddaður við rannsókn eftir andlát hennar – það sem kallað er incorruptus. Kirkjan lítur ekki á slíkt sem óhrekjanlegt kraftaverk, heldur sem hugsanlegt tákn um náð og trúfesti. Hann er nú til sýnis í kapellu hinnar alþjóðlegu reglustofnunar Systra heilagrar Dóróteu við Via del Gianicolo í Róm, sem margir pílagrímar sækja heim. Fyrir marga hefur þessi líkamlegi vitnisburður orðið að áminningu um tærleika, einlægni og andlega kraft hennar.
Kannski endurspeglar þessi fjarvera hennar í heimildum ekki aðeins hennar eigin hógværð, heldur einnig tíðarandann – þá staðreynd að líf og rödd kvenna, jafnvel þeirra sem stofnuðu reglu og umbreyttu samfélagi, voru sjaldan skráðar eða varðveittar nema í gegnum verk þeirra. Hl. Paola Frassinetti minnir okkur þannig líka á hversu margar mikilvægar konur í sögunni hafa orðið hljóðar í eigin frásögn – og að verk þeirra þurfa raddir okkar í dag til að halda áfram að tala.
Bæn
Guð elsku og miskunnar,
þú sem gafst heilagri Pálu Frassinetti styrk til að lifa í þínu nafni,
kenn okkur að sjá í ljósi trúarinnar þrátt fyrir veikleika okkar og mótlæti heimsins. Lát verk okkar vaxa í bæn, trúnaðartrausti og einlægni.
Amen.