 |
| Ógætileg orð geta umbreyst vegna iðrunar okkar og miskunnar Guðs |
Í stefnuræðu við setningu Alþingis minnti forsætisráðherra þingmenn á að gæta orða sinna. Þessi áminning á sér djúpa rætur í kristinni hefð.
Biblían áréttar hvað orð geta haft mikil áhrif. Í Orðskviðunum stendur:
„Dauði og líf eru á valdi tungunnar, sá sem henni beitir mun og þiggja ávöxt hennar.“ (Orðskv. 18,21)
Jakobsbréfið segir að tungan sé „eldur, ranglætisheimur meðal lima okkar“ sem getur bæði blessað Guð og bölvað manninum (Jak 3,6–10). Lausmælgi, innantóm orð og kæruleysislegar athugasemdir geta sært djúpt og rýrt reisn annarra.
Trúfræðslurit Kaþólsku kirkjunnar (KKK) tengir þetta við 8. boðorðið og varar við því að rægja, draga upp veikleika annarra eða ásaka ranglega (KKK 2477–2479). Þetta eru allt brot gegn sannleikanum og kærleikanum. Þannig er lausmælgi ekki smávægilegt, heldur alvarlegt vandamál: að tala án aðgæslu getur orðið upphaf að klofningi og sundrungu.
Í fjallræðunni tekur Jesús 5. boðorðið, „Þú skalt ekki morð fremja“, og dregur það til dýpri merkingar:
„Hver sem reiðist bróður sínum skal svara til saka fyrir dómi. Sá sem hrakyrðir bróður sinn skal svara til saka fyrir ráðinu og hver sem svívirðir hann hefur unnið til eldsvítis.“ (Matt 5,22)
Orðin sýna að það er ekki aðeins líkamlegt ofbeldi sem brýtur gegn lífinu, heldur einnig reiði og hatursorð sem geta sært, brotið niður og jafnvel orðið upphaf að alvarlegri gjörðum.
Reiði sem dauðasynd
Í kristinni hefð er reiði talin ein af sjö dauðasyndunum. Trúfræðslurit kirkjunnar segir:
2302. Þegar Drottinn minntist á boðorðið "Þú skalt ekki morð fremja", [94] bað hann um frið hjartans og sagði manndrápsofsa og hatur vera siðferðisbrot. Reiði er þrá eftir hefnd. "Það er ekki lögmætt að leita hefndar og valda þeim böli sem verðskuldar refsingu" en það er lofsvert að krefjast skaðabóta "til að leiðrétta ódyggðirnar og viðhalda réttlætinu". [95] Reiði sem kemst á það stig að vera vísvitandi þrá eftir að drepa eða særa alvarlega náunga sinn er alvarlegt brot gegn náungakærleikanum; slíkt er dauðasynd. Drottinn segir: "Hver sem reiðist bróður sínum, skal svara til saka fyrir dómi". [96]
2303. Vísvitandi hatur er í beinni andstöðu við náungakærleikann. Hatur á náunganum er synd þegar honum er vísvitandi óskað böls. Hatur á náunganum er alvarleg synd þegar þess er óskað að hans bíði mikill skaði. "En ég segi yður: Elskið óvini yðar og biðjið fyrir þeim sem ofsækja yður svo að þér reynist börn Föður yðar á himnum". [97]
Þetta minnir okkur á að orðin sem við látum falla geta í raun orðið að „vægari broti“ á 5. boðorðinu. Að niðurlægja, særa eða óska öðrum illt með orðum er andstæða kærleikans.
Réttlát reiði
Það þýðir þó ekki að öll reiði sé röng. Biblían segir:
„Ef þið reiðist þá syndgið ekki. Sólin má ekki setjast yfir reiði yðar. Gefi djöflinum ekkert færi.“ (Ef 4,26-27)
Reiði getur kviknað sem heilbrigð viðbrögð við óréttlæti. Jesús sjálfur reiddist þegar musterið var gert að markaði (Jóh 2,13–17). En þegar reiðin er látin vaxa í hatri eða hefndarþorsta, breytist hún í synd. Þá verður hún að eldi sem brennir bæði þann sem talar og þann sem hlustar.
Friður sem ávöxtur réttlætis
Trúfræðsluritið tengir þetta við friðinn:
2304. Til að mannlegt líf njóti virðingar og þroskist þarf það á friði að halda. Friður felst ekki einungis í því að stríðsátökum linni og ekki takmarkast hann við að valdajafnvægi sé viðhaldið milli andstæðinga. Engan frið er að fá nema hagur mannsins sé varðveittur sem og frjáls samskipti manna á meðal, virðing fyrir reisn manna og þjóða og virk ástundun bræðralags. Friðurinn er "rósemi skipulagsins". [98] Friðurinn er verk réttlætisins og árangur náungakærleika.
Að gæta orða sinna er því hluti af því að vinna að friði. Þar sem orð byggja upp, er friður varðveittur. Þar sem þau rífa niður, hverfur hann.
Langlyndi, fyrirgefning og lækning
Kristin hefð setur reiði og langlyndi upp sem andstæður. Reiðin vill bregðast skjótt við og rífa niður, en langlyndi heldur aftur af sér, bíður, þolir og svarar með kærleika. „Kærleikurinn er langlyndur, hann er góðviljaður. Kærleikurinn öfundar ekki.“ (1Kor 13,4) og langlyndi er talin einn af ávöxtum Heilags Anda (Gal 5,22; Trúfræðsluritið 1832). Þannig er langlyndi kristin dyggð sem verndar frið og reisn í samskiptum manna.Við vitum að allir menn gera mistök í orðum sínum. En kristin trú býður leið til lækningar: að iðrast, biðja um fyrirgefningu og fyrirgefa öðrum. Þegar við gerum það verður reiðin ekki að dauðasynd, heldur tækifæri til að vaxa í kærleika og auðmýkt.
Að gæta orða sinna sem kristin köllun
Orðin sem við notum daglega eru ekki hlutlaus. Þau geta verið vopn sem særa eða gjöf sem byggir upp. Að „gæta orða sinna“ er því ekki aðeins siðferðileg ráðlegging heldur kristin köllun: að verja lífið og reisn náungans með tungu okkar jafnt sem með verkum.
Við stöndum öll frammi fyrir þessu vali á hverjum degi. Notum við orð okkar til að byggja upp, eða til að rífa niður? Verðum við boðberar sundrungar, eða bera orð okkar með sér frið og dýpri skilning sem sameinar?
Bæn
Drottinn Jesús Kristur,
þú sem sagðir að af gnótt hjartans flæða orðin,
lækna hjörtu okkar svo þau fyllist kærleika.
Ver okkur náð að gæta orða okkar,
að þau verði til uppbyggingar en ekki niðurrifs,
til friðar en ekki sundrungar.
Gef okkur hugrekki til að viðurkenna mistök okkar í orðavali,
og auðmýkt til að biðjast fyrirgefningar og miskunnar.
Amen.