Postullegt vakningarbréf Dilexi te kallar kirkjuna til nýrrar samkenndar
Á minningardegi heilags Frans frá Assisí, 4. október 2025, gaf Leó páfi XIV út sitt fyrsta postullega vakningarbréf, sem ber titilinn Dilexi te – „Ég hef elskað þig“ (Opb 3,9).
Bréfið er í beinu framhaldi af bréfi Páfa Frans, Dilexit nos, um kærleika Hjarta Jesú, og byggir á drögum sem hinn látni páfi hafði undirbúið síðustu mánuði ævi sinnar. Leó páfi gerir bréfið að sínu, bætir við hugleiðingum um trú og fátækt og leggur áherslu á að kærleikur til Guðs og kærleikur til fátækra séu óaðskiljanleg.
Kærleikur Krists holdgerist í kærleika til fátækra
Í upphafi bréfsins minnir páfinn á að kærleikur Krists sé ekki aðeins tilfinning eða trúarleg hugmynd, heldur raunveruleg nærvera Guðs í þeim sem þjást. „Kærleikur til Drottins er eitt og hið sama og kærleikur til hinna fátæku,“ segir hann, „því í þeim talar Kristur áfram til okkar.“
Bréfið spannar fimm kafla og 121 númeraða málsgrein, og fjallar meðal annars um umhyggju við sjúka, andstöðu við þrælkun, vörn kvenna gegn kúgun og ofbeldi, menntun barna, samstöðu við flóttamenn og baráttu gegn nýjum og lúmskum formum fátæktar. Leó páfi fordæmir hugmyndafræði markaðarins sem réttlætir vaxandi ójöfnuð og segir að „einræði hagkerfis sem drepur“ ráði enn ríkjum í heiminum.
„Mannlega reisn verður að virða í dag, ekki á morgun,“ skrifar hann, og kallar á „breytingu hugarfars“ sem losi fólk úr blekkingu hamingjunnar sem byggist á veraldlegum þægindum.
Kirkjan í sporum heilagra
Leó páfi rekur langa sögu kirkjunnar í þjónustu fátækra: frá heilögum Lárentíusi sem lýsti fátækum sem „sjóðum kirkjunnar“, til heilags Frans og heilagrar Klöru sem vildu lifa í fátækt fyrir Krist.
Hann nefnir einnig heilagan Jóhannes Krýsóstómus sem minnti á að sá sem vanrækir hinn fátæka við dyr sínar geti ekki tilbeðið Krist á altari kirkjunnar, og heilagan Ágústínus sem sagði: „Sá sem segist elska Guð en hefur enga samúð með hinum þurfandi, lýgur.“
Bréfið minnir á að þessi hefð heldur áfram í samtímanum: í heilagri Móður Teresu, heilagri Dulce frá Brasilíu og ótal einstaklingum sem þjóna hinum jaðarsettu. „Þjónusta við fátæka er ekki verk sem unnið er ‘frá hæðum’,“ segir Leó páfi, „heldur fundur jafningja þar sem Kristur sjálfur birtist og er dýrkaður.“
Ný andlit fátæktarinnar
Leó páfi lýsir því að fátæktin birtist nú á margvíslegri hátt en áður:
„Á særðum andlitum fátækra sjáum við þjáningu saklausra, og þar með þjáningu Krists sjálfs. Við ættum þó að tala um mörg andlit fátæktarinnar, því hún birtist á margan hátt.“ (nr. 9)
„Það er fátækt þeirra sem skortir efnislegar bjargir, fátækt þeirra sem eru félagslega einangraðir og hafa ekki rödd til að tjá reisn sína og hæfileika, siðferðileg og andleg fátækt, menningarleg fátækt, fátækt þeirra sem búa við veikleika eða hjálparleysi — og fátækt þeirra sem hafa engin réttindi, ekkert rými og ekkert frelsi.“
„Skuldbindingin við hina fátæku og viðleitnin til að fjarlægja félagslegar og kerfislægar orsakir fátæktar hefur aukist á síðustu áratugum — en er enn ekki nægileg. Þannig bætast nýjar, stundum lúmskari og hættulegri myndir fátæktar við hinar eldri.“ (nr. 10)
Hvernig standa ber að hjálpinni
Leó páfi leggur áherslu á að kærleikur til fátækra verði ekki ópersónulegur né ósjálfbjarga. Hann hvetur kristna menn til að sýna bæði hjartahlýju og visku í gjörðum sínum:
„Mikilvægasta leiðin til að hjálpa þeim sem eiga bágt er að aðstoða þá við að finna sér vinnu, svo að þeir geti lifað með reisn, notað hæfileika sína og lagt sitt af mörkum til samfélagsins.“ (nr. 115)
Á sama tíma varar hann við að láta hjálpina verða vélræna eða afskiptasama:
„Ölmusa, hvernig sem hún birtist, er tækifæri til að staldra við hjá hinum fátæka, horfa í augun á honum, snerta hann og deila sjálfum sér með honum.“ (nr. 116)
Páfinn viðurkennir þó að slík hjálp þurfi að byggjast á dómgreind og ábyrgð:
„Ölmusa leysir ekki stjórnvöld undan ábyrgð sinni né afnemur skyldu stofnana til að annast hina fátæku, en hún getur endurvakið hjartað í samfélagi sem annars er drifið áfram af eiginhagsmunum.“ (nr. 116)
Þessi orð varpa ljósi á djúpstæðan veruleika: að raunverulegur kærleikur felst ekki í því að leysa alla hluti með peningum, heldur að skapa aðstæður þar sem hinn þurfandi getur endurheimt reisn sína og styrk.
Slíkt er kærleikur sem umbreytir — bæði þeim sem þiggur og þeim sem gefur.
Samfélagsleg ábyrgð og trúarleg djörfung
Leó páfi tengir bréfið við 150 ára sögu samfélagskenningar kirkjunnar, frá Rerum Novarum Leós XIII til Caritas in veritate Benedikts XVI og Fratelli tutti Páfa Frans.
Hann hvetur kristna menn til að láta rödd sína heyrast „þó hún virðist barnaleg eða einföld“, því óréttlæti verði aðeins upprætt með góðvild, breytingu hugsunarháttar og virkri samfélagsábyrgð.
Ölmusa sem snerting við hold Krists
Í lok bréfsins talar páfinn um ölmusu — gjörð sem hann segir sjaldan metna að verðleikum í nútímanum. „Ölmusa mun ekki leysa vandamál heimsfátæktar,“ segir hann, „en hún getur snert og mýkt hjörtu okkar. Það er alltaf betra að gera eitthvað en ekkert.“
Og hann minnir á orð heilags Jóhannesar Krýsóstómusar:
„Ölmusa er vængur bænarinnar. Ef þú gefur bænum þínum ekki vængi, mun hún varla fljúga.“
Bréfið Dilexi te var undirritað í Péturskirkju í Róm 4. október 2025, fyrsta árið páfadóms Leós XIV páfa.