Fides et ratio, trú og skynsemi – hinir tveir vængir mannsins

Trúin og skynsemin eru eins og tveir vængir sem mannshugurinn lyftir sér á til hugleiðingar sannleikans.

Þegar heilagur Jóhannes Páll II páfi gaf út bréfið Fides et Ratio árið 1998 var það um leið ákall og áminning. Hann sá að samtíminn upplifði miklar fræðilegar og tæknilegar framfarir, en að maðurinn væri þó oft ráðvilltur og á barmi merkingarleysis. Í þessu samhengi opnar hann bréfið með einni frægustu setningu sinni: „Trúin og skynsemin eru eins og tveir vængir sem mannshugurinn lyftir sér á til hugleiðingar sannleikans.“ Þessi mynd felur í sér kjarnann í þeim boðskap sem hann vill færa lesandanum: að trú og rök, opinberun og hugsun, séu ekki andstæður heldur samverkandi kraftar sem gera manneskjunni kleift að verða það sem hún er sköpuð til að vera.

Bréfið er sprottið af djúpum skilningi á mannlegri reynslu. Jóhannes Páll II kom úr heimi þar sem bæði nazismi og kommúnismi höfðu reynt að þagga niður sannleikann og gera manninn að hlekk í vélarafli hugmyndafræði. Hann hafði séð með eigin augum hvað gerist þegar sannleikurinn er sviptur virðingu og trúin útilokuð úr samfélaginu: manneskjan visnar, menning deyr og lífið verður varnarleikur í stað gjafar. Sú lífsreynsla gefur bréfinu sérstakan þunga. Hér er ekki skrifað úr fræðilegri fjarlægð, heldur af reynslu sem hefur mætt bæði ótta og von.

Heilagur Jóhannes af Damaskus prestur, munkur og kirkjufræðari - minning 4. desember

Heilagur Jóhannes af Damaskus

Heilagur Jóhannes af Damaskus er einn af hinum miklu kennurum austurkirkjunnar – munkur, sálmaskáld og guðfræðingur sem beitti ekki vopnum heldur pennanum til að verja hjarta kristinnar trúar: leyndardóm holdtekjunnar.

Æviágrip
Jóhannes fæddist í Damaskus um árið 675 og hét upphaflega Mansur, eftir afa sínum sem þjónað hafði keisaranum Heraklíusi. Eftir landvinninga múslima hélt fjölskylda hans áfram í þjónustu yfirvalda, þótt hún væri kristin. Sumir heimildamenn segja að Jóhannes hafi sjálfur starfað í stjórnkerfi kalífans þar til hann heyrði innri köllun, hljóðlátt en skýrt innri ákall Guðs.

Hann yfirgaf embætti og auðæfi og gekk í klaustrið Mar Saba við Jerúsalem, þar sem hann helgaði líf sitt bæn, föstu, ritun og íhugun. Þar varð hann vitni að vaxandi spennu innan kirkjunnar þegar myndbrjótadeilan hóf að ógna fornum helgimyndahefðum kristninnar.

Heilagur Frans Xavier prestur og Jesúíti - minning 3. desember

Heilagur Frans Xavier prestur og Jesúíti við skírn

Frans de Jasso fæddist árið 1506 í kastalanum Javier (Xabier eða Xavier) í  í austurhluta Navarra. Á þessum tíma var það svæði hluti hins baskneska menningarsvæðis. Heimili hans var baskneskumælandi, og nafnið „Xavier“ er dregið af baskneska orðinu etxe berri = „nýtt hús“. Hann tilheyrði lágaðalsfjölskyldu, var greindur, stoltur og metnaðarfullur ungur maður sem hélt til Parísar til að læra heimspeki og öðlast áhrif í veraldlegum efnum. Á þeim tíma kom einnig annar ungur maður frá Baskalandi, Íñigo López de Loyola, síðar heilagur Ignatíus af Loyola af baskneskri háaðalsætt og sem síðar varð stofnandi Jesúítareglunnar. Fyrstu árin leit Frans niður á þennan eldheita samherja sem hafði snúist til trúar eftir sjúkdómsreynslu og innri umbreytingu. En smám saman hrundu varnirnar: orðin úr guðspjöllunum sem Ignatíus miðlaði, og persónuleg einlægni hans, leiddu Frans til að spyrja sig stórra spurninga. Hvað stoðar það mann að vinna allan heiminn en bíða tjón á sálu sinni?

Með tímanum fann hann fyrir náð Guðs. Frans gekk til liðs við hinn nýja hóp Ignatíusar, tók upp lífsreglur Jesúíta með honum og gerðist prestur. Hann gekk í gegnum hinar andlegu æfingar heilags Ignatíusar, þar sem hann lærði að hlusta, greina anda og gefa sig algerlega vilja Guðs. Þessi reynsla undirbjó hann, eins og hann sjálfur sagði, „til alls þess sem Drottinn óskaði“.

Ef Guð er til hvers vegna er hann í felum?

Móses og þyrnirunninn logandi

Ein spurning hefur fylgt trúarlífi manna allt frá upphafi, og hún snertir leynd Guðs: Ef Guð er til, hvers vegna gengur sumum þá svo illa að skynja það? Hvers vegna birtist hann ekki með skýrari hætti, svo allir geti séð og trúað? Í kaflanum „Ef Guð er til, hvers vegna er hann í felum?“ í bók Jóhannesar Páls II, Yfir þröskuld vonarinnar, er þessari spurningu svarað með djúpum skilningi á eðli Guðs, eðli mannsins og þeirri heimsmynd sem mótar hugsun samtímans.

Hinar fimm leiðir Tómasar frá Akvínó - Quinque viae

Heilagur Tómas frá Akvínó (1225-1274)

Til að leita svara  við spurningunni:  „Hvort Guð sé til.“ An Deus sit

Heilagur Tómas frá Akvínó setti fram þessar fimm leiðir í Summa Theologiae (I, q. 2, a. 3). Þær eru hvorki „vísindalegar sannanir“ né rökleiðslur í nútímaskilningi, heldur rökrænar leiðir sem leiða hugann frá heimi reynslunnar til viðurkenningar á Guði. Hann sýnir með þeim að skynsemi mannsins geti, með íhugun á veruleikanum, komist að því að til sé æðsta orsök, uppspretta og markmið alls sem er til. Þessar leiðir eru ekki fullkomnun trúarinnar, heldur upphaf íhugunar sem opnar hugann fyrir nærveru hins guðlega í sköpuninni.

Heilög María Mey af Kraftaverkameninu – hátíð 27. nóvember

Heilög María mey af Kraftaverkameninu birtist heilagri Katrínu Laboure í kapellunni við Rue de Bac í París aðfaranótt 27. nóvember 1830 - „María getin án syndar bið þú fyrir oss er leitum athvarfs hjá þér“

Í dag fagna Lasaristar af reglu heilags Vinsents af Páli hátíð heilagrar Maríu meyjar af Kraftaverkameninu, sem tengist djúpt og órjúfanlega ævi hinnar auðmjúku reglusystur heilagrar Katrínar Labouré. Frá kapellu Dætra kærleikans af reglu heilags Vinsents af Páli við Rue du Bac 140 í París hefur þessi birting móður Jesú orðið að einni víðfeðmustu og áhrifamestu Maríuhefðum síðari tíma. Í miðju alls er systirin sem Kristur leiddi inn í náðarmikil samtöl við Guðsmóðurina – og ávextir þeirra eru enn að móta trúarlíf milljóna.

Svipmynd: Heilög Katrín Labouré
Katrín Labouré fæddist 2. maí 1806 í Fain-lès-Moutiers í Bourgogne-héraði, um 240 kílómetra suðaustur af París. Þorpið er smátt og umlukið akurlendum. Hún var 9. barnið af 11 systkinum. Þar ólst hún upp á sveitabýli föður síns og frá unga aldri sýndi hún djúpa trú. Heimilið var fátækt en hlýtt, og sveitalífið kenndi henni ábyrgð, vinnusemi og einfaldleika sem síðar varð að hjartslætti köllunar hennar. Móðir hennar lést þegar Katrín var níu ára, og strax á unga aldri leitaði hún huggunar hjá Maríu Guðsmóður. Hefðbundnar frásagnir segja að hún hafi sest við altarið og tekið í hendina á styttu af Maríu með orðum sem hafa fylgt henni allt til enda: „Héðan í frá ert þú móðir mín.“

Heilög Katrín frá Alexandríu – mey, fræðikona og píslarvottur 25. nóvember

Heilög Katrín frá Alexandríu, mey, fræðikona og píslarvottur. Hjólið minnir á píslarhjólið sem brotnaði og táknar sigur hennar yfir ranglætinu. Sverðið vísar til aftökunnar sem hún mætti með óbifanlegu hugrekki. Bókin táknar visku hennar og fræðilega menntun

Heilög Katrín frá Alexandríu hefur um aldir verið ein ástsælasta meyja og píslarvottur kristninnar. Samkvæmt fornum frásögnum var hún ættgöfug og vel menntuð ung kona í heimsborginni Alexandríu á fyrri hluta fjórðu aldar, þar sem heimspeki, trú, vísindi og menning mættust. Þar kynntist hún kristinni trú og tók við henni af heilum hug, og beitti síðan bæði rökvísi og fræðilegri menntun sinni til að vitna um Krist.

Þegar keisarinn Maxentíus, sem í hefð frásagnanna er oft kallaður Maximinus, bauð að færa heiðnum goðum fórnir neitaði Katrín. Hún vitnaði hiklaust um trú sína og mælti gegn óréttlátum boðum keisarans sem stönguðust á við samvisku hennar. Helgisagan segir að keisarinn hafi þá kallað saman fimmtíu heimspekinga til að hrekja mál hennar og leiða hana frá kristinni trú, en orð Katrínar sannfærðu þá. Samkvæmt frásögninni lét keisarinn þá lífláta heimspekingana og beindi síðan reiði sinni að Katrínu sjálfri.