 |
| Heilög Katrín frá Alexandríu, mey, fræðikona og píslarvottur. Hjólið minnir á píslarhjólið sem brotnaði og táknar sigur hennar yfir ranglætinu. Sverðið vísar til aftökunnar sem hún mætti með óbifanlegu hugrekki. Bókin táknar visku hennar og fræðilega menntun |
Heilög Katrín frá Alexandríu hefur um aldir verið ein ástsælasta meyja og píslarvottur kristninnar. Samkvæmt fornum frásögnum var hún ættgöfug og vel menntuð ung kona í heimsborginni Alexandríu á fyrri hluta fjórðu aldar, þar sem heimspeki, trú, vísindi og menning mættust. Þar kynntist hún kristinni trú og tók við henni af heilum hug, og beitti síðan bæði rökvísi og fræðilegri menntun sinni til að vitna um Krist.
Þegar keisarinn Maxentíus, sem í hefð frásagnanna er oft kallaður Maximinus, bauð að færa heiðnum goðum fórnir neitaði Katrín. Hún vitnaði hiklaust um trú sína og mælti gegn óréttlátum boðum keisarans sem stönguðust á við samvisku hennar. Helgisagan segir að keisarinn hafi þá kallað saman fimmtíu heimspekinga til að hrekja mál hennar og leiða hana frá kristinni trú, en orð Katrínar sannfærðu þá. Samkvæmt frásögninni lét keisarinn þá lífláta heimspekingana og beindi síðan reiði sinni að Katrínu sjálfri.
Hún var dæmd til pyntinga og dauða. Samkvæmt frásögninni var hún fyrst leidd að broddhjóli sem átti að rífa líkama hennar í sundur, en hjólið brotnaði við það eitt að hún snerti það. Að lokum var hún hálshöggvin og féll sem píslarvottur. Írska almanakið nefnir árið 310 sem píslarár hennar í Alexandríu og bætir við að líkamsleifar hennar séu varðveittar í klaustrinu sem ber nafn hennar við Sínaífjall.
Heimildir um líf hennar eru á reiki og ekki taldar áreiðanlegar í nútímalegum skilningi, en horfa verður til þess að dýrkun hennar var afar útbreidd á miðöldum. Hún varð sérstakur verndardýrlingur fræðimanna, háskóla og bókasafna, og eitt helsta tákn kvenlegrar visku og hugrekkis í kristinni hefð. Áhrif hennar á kristna menningu voru slík að minning hennar lifði víða í háskólum Evrópu allt fram á nýöld. Í rómverska almanakinu var minning hennar fjarlægð árið 1969 við endurskoðun tímatals kirkjunnar, en endurreist árið 2002 sem valkvæð minning til að varðveita þá ríku hefð sem tengd er dýrkun hennar og vitnisburði.
Klaustrið á Sínaí – elsta starfandi klaustursamfélag kristninnar
Helgidómar heilagrar Katrínar eru varðveittir í hinu einstaka og sögufræga klaustri sem ber nafn hennar við rætur Sínaífjalls á Sínaískaga í Egyptalandi. Klaustrið stendur við rætur fjallsins þar sem Móse, samkvæmt frásögn Mósebókar, mætti Guði í logandi runna. Það var reist á árunum 548–565 á valdatíma Jústiníanusar I, keisara Austrómverska (Býsanska) ríkisins og er talið elsta kristna klaustur heims sem hefur starfað samfellt frá stofnun.
Klaustrið hefur frá upphafi notið sjálfstæðrar stöðu innan austurkirkjunnar og varðveitt bæði helgidóma og menningararf sem eru einstakir á heimsvísu. Þar eru ekki aðeins varðveittar helgar leifar heilagrar Katrínar, meðal annars höfuðkúpa hennar og vinstri hönd, heldur einnig eitt merkasta handritasafn kristinnar heimsmenningar, sem á sér aðeins hliðstæðu í bókasafni Páfagarðs. Þar má finna forn biblíuhandrit, guðfræðirit, bækur um helgisiði og texta sem ella hefðu glatast. Klaustrið hefur gegnt lykilhlutverki í varðveislu kristinnar menningar í yfir fimmtán aldir.
Helgidómar Katrínar hafa dregið pílagríma frá öllum heimshornum um aldir og mótað helgimenningu klaustursins. Samkvæmt fornum frásögnum voru líkamsleifar hennar bornar af englum til fjallsins og opnberaðar munkum. Með tímanum varð klaustrið höfuðmiðstöð dýrkunar hennar, og við það festist nafn hennar við klaustrið sjálft. Enn í dag eru helgidómar hennar sýndir á hátíðisdögum og hringir sem lagðir hafa verið að kistu hennar eru gefnir pílagrímum sem blessun.
Heilög Katrín í myndlist
Í myndlistarhefð kristninnar hefur mótast skýr og auðþekkjanleg mynd af heilagri Katrínu. Hún er jafnan sýnd í konunglegum klæðum með kórónu eða geislabaug, og alltaf með þrjú tákn sem fylgt hafa henni frá miðöldum: hjólið, sverðið og bókina. Hjólið minnir á píslarhjólið sem brotnaði og táknar sigur hennar yfir ranglætinu. Sverðið vísar til aftökunnar sem hún mætti með óbifanlegu hugrekki. Bókin táknar visku hennar og fræðilega menntun og varð til þess að hún varð verndardýrlingur fræðimanna og skólafólks.
Á miðöldum birtist hún í fjölmörgum gluggamálverkum, altaristöflum og handritum, allt frá Giotto til Giovanni di Paolo. Í þessum verkum er hún gjarnan sýnd í samtali við heimspekinga, yfir brotnu hjóli eða í dýrðarljóma píslarvottanna. Þessi myndlistarhefð gerði Katrínu að einni helstu táknmynd kristinnar fræðimennsku í Evrópu og tryggði að helgi hennar lifði áfram í menningu og trú kirkjunnar.
Tilvitnun úr hefð kirkjunnar
„Hjól píslarinnar brotnaði, en trú meyjarinnar stóð óhögguð; orð hennar veittu þeim visku sem leituðu sannleikans.“
Lærdómur
Heilög Katrín frá Alexandríu minnir okkur á að hugrekki kristins manns getur birst í bæði rökhugsun og trúfesti við sannleikann. Hún kennir að viska í þjónustu Krists felst í auðmýkt og þjónustu við Guð og náungann. Hún minnir á að sannleikurinn hefur kraft til að brjóta niður hlekki ranglætis og ótta og að líf okkar getur orðið vitnisburður, ef við erum trúföst í kærleika og þjónustu.
Bæn
Drottinn Guð, þú sem styrktir heilaga Katrínu til að vitna um son þinn með menntun, rökvísi og einlægri trú, gef oss visku til að þekkja sannleikann og hugrekki til að fylgja honum. Ger oss trúföst í þjónustu og láttu ljós Krists lýsa upp huga okkar og hjörtu svo að við getum verið boðberar friðar, réttlætis og kærleika í heimi sem þráir von.
Fyrir Krist, Drottin vorn. Amen.