Í upphafi sögunnar biður yngri sonurinn um sinn hluta arfsins og fer burt til fjarlægs lands þar sem hann eyðir öllu í lífsins lystisemdir. Hann gerir það sem margir í heiminum gera – hann notar gjafir Guðs án þess að skynja ábyrgðina sem fylgir þeim. Þessi arfur er táknrænn fyrir þá náð og blessun sem Guð gefur öllum mönnum, en ekki allir meðtaka hana af ábyrgð eða nota hana skynsamlega. Að lokum missir hann allt og lendir í örbirgð.
Þegar hungursneyð kemur yfir landið, neyðist hann til að vinna fyrir lífsviðurværi með því að gæta svína, sem var eitt það lágkúrulegasta sem gyðingur gat gert á þeim tíma. Þessi niðurlæging verður honum til vakningar. Hann áttar sig á því að hann er farinn langt frá föður sínum og að lífið sem hann valdi hefur leitt hann í eymd. Þessi augnablik sannleika eru mikilvæg í andlegu lífi okkar allra – þegar við skiljum að við höfum fjarlægst Guð og þörfnumst endurnýjunar.
Sonurinn tekur þá ákvörðun að snúa heim og ákveður að biðja föður sinn að taka aftur við sér, ekki sem syni heldur sem verkamanni. En faðirinn, sem hefur beðið eftir syni sínum allan þennan tíma, sér hann langt að og hleypur á móti honum, faðmar hann og kyssir. Þetta er dýrmæt mynd af Guði sem ætíð er reiðubúinn að taka á móti þeim sem snúa sér til hans af sannri iðrun.
Faðirinn lætur ekki son sinn ekki klára ræðuna sem hann hafði undirbúið. Í stað þess að refsa honum, skipar hann að klæða hann í ný föt, gefa honum hring á fingur og nýja skó – öll tákn um að hann sé ekki verkamaður heldur enn hans kærkomni sonur. Hann lætur slátra alikálfi og býður til veislu. Þannig undirstrikar Jesús að Guð gleðst yfir hverjum einum sem snýr aftur til hans, rétt eins og í hinum dæmisögunum um týnda sauðinn og týndu drökmuna.
Næst færist athyglin að eldri syninum, sem hefur alla tíð verið heima og þjónað föður sínum. Hann verður reiður og neitar að taka þátt í fagnaðinum. Hann lítur á sig sem réttlátan mann sem hefur unnið sitt verk af trúmennsku og finnst bróðir hans ekki eiga skilið að vera velkominn aftur með þessum hætti. Hann virðist ekki skilja föður sinn og misskilur tilgang hans og kærleika.
Faðirinn kemur út og reynir að útskýra fyrir honum að það sem skiptir mestu máli er að bróðir hans var dauður en er nú lifandi, hann var týndur en er fundinn. Þetta er lykilboðskapur Jesú í þessari dæmisögu: Guð er kærleiksríkur faðir sem vill að allir komi heim, hvort sem þeir hafa alltaf fylgt vegi hans eða hafa villst af leið.
Í sögulegu samhengi var eldri sonurinn tákn fyrir þá gyðinga sem höfðu haldið lögmálið og fannst það ósanngjarnt að Guð skyldi einnig taka á móti heiðingjum sem snéru sér til hans. Yngri sonurinn táknar hinar heiðnu þjóðir sem voru að uppgötva trúna á hinn lifandi Guð. En þessi dæmisaga hefur einnig dýpri andlegan boðskap sem gildir fyrir okkur öll.
Við gætum séð okkur í stöðu yngri sonarins, þegar við höfum villst af leið og skilið Guð eftir til að lifa lífi eftir eigin geðþótta. En Guð býður okkur alltaf að snúa aftur til sín. Við gætum einnig séð okkur í stöðu eldri sonarins, þegar við höfum staðið okkur vel en finnum til afbrýðisemi eða finnst aðrir fá meira en þeir eiga skilið. Jesús kallar okkur til að fagna yfir miskunn Guðs gagnvart öðrum, ekki aðeins sjálfum okkur.
Dæmisagan um týnda soninn opinberar dýpt Guðs kærleika og miskunnar. Hann er ekki refsigjarn, heldur faðir sem bíður með opnum örmum, tilbúinn að taka á móti hverjum þeim sem snýr aftur til hans. Við eigum að forðast bæði hroka eldri sonarins og kæruleysi þess yngri og í staðinn lifa í nálægð við Guð, sem elskar okkur án skilyrða og vill að við höldum okkur við hann.
Þessi saga gefur þeim von sem hafa glatað áttum í lífinu. Guð gleðst yfir því að fá okkur aftur og veitir okkur nýtt upphaf. Við þurfum aðeins að taka fyrsta skrefið í átt að honum – hann mun hlaupa á móti okkur með kærleika og fyrirgefningu.
Frans páfi leggur áherslu á að börn Guðs séu það vegna kærleika föðurins, ekki vegna verðleika eða gjörða. Enginn getur tekið þá reisn frá okkur, ekki einu sinni djöfullinn. Hann hvetur okkur til að örvænta ekki, því Guð bíður okkar, sama hversu illa við höfum hegðað okkur.
„Ég hugsa til foreldra sem horfa á börn sín villast af leið og ganga hættulegar brautir. Ég hugsa til sóknarpresta og trúkennara sem spyrja sig stundum hvort starf þeirra sé til einskis. En ég hugsa einnig til fangans sem telur líf sitt vera búið. Ég hugsa til þeirra sem hafa gert mistök og eiga erfitt með að sjá fram á framtíð, þeirra sem þrá miskunn og fyrirgefningu en telja sig ekki eiga hana skilið... Í hvaða aðstæðum sem er, má ég aldrei gleyma því að ég hætti aldrei að vera barn Guðs, sonur föðurins sem elskar mig og bíður eftir mér. Jafnvel í verstu aðstæðum lífsins bíður Guð mín, Guð vill faðma mig, Guð vonast eftir mér.“ (Almenn áheyrn, 11. maí 2016)
https://ocarm.org/en/prayer/lectiodivina
https://www.vaticannews.va/en/word-of-the-day.html (30.03.2025)
