Ágústínus frá Kantaraborg var Benediktínamunkur frá Ítalíu sem varð sendiboði páfa og síðar fyrsti erkibiskup Englands. Hann færði ljós trúarinnar til Englands í upphafi sjöundu aldar og varð andlegur faðir þjóðar sem átti eftir að verða ein af burðarsúlum kristninnar í Evrópu.
Tíðarandi og sögulegur bakgrunnur
Þegar Ágústínus lagði af stað frá Róm um árið 596 var Evrópa í umbreytingu. Rómaveldi var fallið og Vestur-Evrópa klofin í mörg smáríki undir stjórn germanskra þjóðflokka sem voru ýmist enn heiðnir eða fylgdu aríanskri villutrú. Kristni var í vexti en enn ekki rótgróin í mörgum löndum.
Ferðalög voru hættuleg og hæg — engir vegir til að tala um, engin örugg skjól. Benediktínumunkarnir sem Gregoríus mikli páfi sendi frá Róm þurftu að þvera fjöll, skóga og höf, og margir þeirra fengu bakþanka og sneru við í Frakklandi. En Gregoríus hvatti þá áfram, og Ágústínus leiddi hópinn til Englands.
Það sem skapaði möguleika á árangri var að kristni hafði þegar tekið sér bólfestu við hirðina í Kent. Drottningin, Bertha, var kristin og af ætt Meróvinga í Frakklandi, og hafði komið með eigin prest. Hún bað í kirkju heilags Martins í Canterbury, sem hafði verið reist áður í rómverskum tíma. Þessar aðstæður — að drottningin væri kristin — líkist því hvernig kristni breiddist út í Frakklandi með trúboði til konungsins Klóvisar í lok 5. aldar. Í báðum löndum barst kristin trú ofanfrá, frá hirðinni og þaðan til þjóðarinnar.
Kristni sem trú, tækifæri og umbylting
Ef við skyggnumst andartak inn í huga konunga eins og Klóvisar og Ethelberts blasir við margþætt mynd. Vafalaust hafa þeir báðir orðið fyrir áhrifum af kristnum eiginkonum sínum — konum sem lifðu samkvæmt siðum kirkjunnar og báru fram líf sitt í guðsótta og mildi. Klóþildur, drottning Klóvisar, bar innra með sér logandi trú og trúði því af einlægni að sigur í orrustu kæmi frá Kristi einum. Þegar Klóvis, herkonungur Franka, horfðist í augu við ósigur og dauða, sneri hann sér til Guðs hennar í neyð sinni og sór þess eið að láta skírast ef honum yrði hlíft. Og hann sigraði.
Ethelbert hafði líklega séð hjá drottningu sinni Berthu nýja tegund af siðmenningu: bænahald, sjálfsaga, og óvenjulega einurð. Hún hafði alist upp í kristnu hirðlífi í Frakklandi og komið með meðvitaðan vilja til að viðhalda trú sinni í ókristnu landi. Sú rósemi sem hún miðlaði og sú trúfesta sem hún sýndi hefur vafalaust verið áhrifaríkari en mörg rök. Slík trúarafstaða skar sig úr í hörðum heimi valdabaráttu og varð ef til vill til þess að Ethelbert sá kristnina ekki aðeins sem trú konu sinnar — heldur sem nýjan sið, nýtt skipulag og nýtt framtíðarsamfélag.
Á sama tíma sáu konungar eins og Klóvis og Ethelbert að kristnin bauð þeim tengsl út fyrir eigin landamæri. Með því að taka kristni urðu þeir hluti af stærra siðmenningarlegu og guðfræðilegu neti. Þeir gátu myndað bandalög við öflugar kristnar þjóðir meginlandsins, fengið aðstoð frá kirkjunni og lagt lag sitt við embættismenn sem vildu festa kristið skipulag í sessi. Trúin gaf þeim einnig nýtt tæki til að réttlæta völd sín: þeir gátu nú ríkt með vilja Guðs og lagt áherslu á frið í ríki sínu, en ekki aðeins drottnun með blóði og sverði.
Við getum því séð að ákvörðun þessara konunga var hvorki aðeins táknræn né aðeins trúarleg. Hún var pólitísk, siðferðileg, félagsleg og djúpstæð. Og þó hvötin væri margþætt — opnaðist með henni leið fyrir Guðs náð til að festa trú í hjörtum heillar þjóðar.
Af hverju konurnar?
Það er sláandi mynstur í upphafi kristninnar — bæði í biblíunni og í sögunni: konur gegna lykilhlutverki í móttöku, útbreiðslu og verndun trúarinnar. Þær eru fyrstu vottarnir að upprisu Krists, fyrstu boðberarnir, og oft þær sem varðveita og miðla trú í heimi sem enn metur konur eftir hjónabandi, ætt og valdatengslum. Hvers vegna dregur kristnin svo margar konur að sér — konur eins og Klóþildi og Berthu, sem breyta heilu samfélagi í krafti trúar sinnar?
Kristin trú boðar virðingu fyrir manneskjunni sem slíkri — óháð kyni, ætt eða stöðu. Jesús Kristur nálgaðist konur ekki eins og samfélag hans var vant. Hann talaði beint við þær, hlustaði á þær, helgaði þeim tíma sinn, opinberaði þeim dýpstu leyndardóma — og kallaði þær til ábyrgðar. Hann lagði ekki trúna sem byrði á herðar þeirra, heldur bauð þeim að ganga með sér. Hann lýsti trúnni í samtali við konu við Jakobsbrunninn sem „anda og sannleika“ (Jóh 4), og María Magdalena varð postuli postulanna — sú fyrsta til að boða upprisuna.
Í rómverskum og germönskum heiðnum samfélögum höfðu konur takmarkaðar leiðir til sjálfstæðis. En kristnin opnaði þeim nýjar víddir: sem dætur Guðs, með eigin andlega reisn, og möguleika á persónulegu sambandi við Guð. Þær gátu beðið, miðlað, vitnað — og sumstaðar einnig lifað í samfélagi kvenna sem tileinkuðu líf sitt bæn og þjónustu. Þetta var hljóðlát bylting sem átti upphaf sitt innra með þeim sem gengu veg Krists.
Drottningarnar Bertha og Klóþildur urðu fyrirmyndir við hirðir sínar. Þær báru ekki aðeins trú sína heldur héldu henni á lofti í anda friðar og lærdóms. Þær notuðu ekki vald, heldur bænahald, viðveru og viðkvæma samvisku til að opna hjörtu karlanna sem sátu við valdastólana. Og það er í samræmi við anda Krists — að trúin breiðist ekki út með valdi heldur frá hjarta til hjarta.
Æviágrip
Ágústínus var munkur í Lateran-klaustrinu í Róm þegar hann var kallaður til þess að leiða trúboðið til Englands. Árið 597 lenti hann í Kent og hóf starf sitt við hirð konungsins Ethelberts. Með stuðningi Berthu drottningar tókst honum að snúa Ethelbert til kristni og skírði hann ásamt fjölda hirðmanna. Páfinn útnefndi Ágústínus erkibiskup og hann settist að í borginni Canterbury þar sem hann stofnaði klaustur og kristniboðsmistöð. Hann lést um 604 og var grafinn í kirkju heilags Péters og Páls, síðar hluta af klaustri hans.
Tilvitnun
„Við skulum ekki örvænta þó allt virðist erfitt, því sá sem sendi okkur getur einnig gert okkur hæfa.“
– Heilagur Ágústínus frá Kantaraborg, samkvæmt bréfum Gregoríusar páfa
Lærdómur
Ágústínus var ekki mikill ræðumaður eða merkilegur guðfræðingur á við nafna sinn frá Hippo, en hann var þjónn trúarinnar með djúpa auðmýkt og hlýðni við köllun sína. Hann minnir okkur á að verk heilags Anda ráðast ekki alltaf af styrkleika mannsins, heldur af trúmennsku og trausti á Guð. Kristni í Englandi hefði getað farið út um þúfur, en varð rótfast trúarkerfi vegna dyggðar og elju hins hógværa Ágústínusar.
Bæn
Guð, sem kallar þjóna þína í ókunn lönd og gefur þeim styrk til að bera ljós trúarinnar, við biðjum þig að þú veitir okkur þá auðmýkt og elju sem heilagur Ágústínus sýndi í þjónustu sinni. Gerðu okkur fús að svara kalli þínu og bera fagnaðarerindið í daglegu lífi okkar. Fyrir Krist, Drottin vorn. Amen.