 |
| Uppnumning Maríu meyjar til himna |
Hátíð uppnumningar hinnar heilögu Maríu meyjar til himna var þegar haldin hátíðleg 15. ágúst á 5. öld. Í austri var hún kölluð Dormition – „hinn heilagi svefn Maríu“ – en í vestri var litið á hana sem „fæðingardaginn til himna“. Í Róm hófst þessi hátíð um miðja 7. öld. Hún hlaut hins vegar sitt endanlega form 1. nóvember 1950 þegar Píus páfi XII lýsti yfir og skilgreindi sem guðlega opinberaðan trúarlærdóm að hin óflekkaða móðir Guðs, María mey, hafi að loknu jarðlífi sínu verið numin í líkama og sálu til himna.
Þessi trúarjátning er djúpt tengd því sem við segjum í Postullegu trúarjátningunni: „upprisu holdsins og eilíft líf“. Í Maríu er þetta loforð Guðs þegar uppfyllt – hún er „tákn vissrar vonar og huggunar“ fyrir alla þjóð Guðs. Þar sem dauðinn og spilling holdsins eru afleiðingar syndarinnar, þótti við hæfi að hin syndlausa móðir frelsarans yrði ekki látin lúta þessum lögmálum. Hún, sem móðir Jesú, er nú líkt og hann í ummynduðum og dýrðlegum líkama.
Hátíðin bendir þannig til þess að eitt okkar, sem er mannlegt og holdsins sköpuð vera, sé þegar til staðar á himnum. Með henni og eins og hún, munum við líka eiga heima þar ef við stöndum Drottni nær í trú og kærleika. Helgitextar dagsins leiða okkur ekki aðeins til íhugunar heldur einnig til bænar. Guðsorðið úr Opinberunarbókinni og Lúkasarguðspjalli (Magnificat) beinir sjónum okkar að kærleika Guðs sem frá kynslóð til kynslóðar sýnir miskunn sína, einkum hinum smæstu og fátæku. María er spegill þar sem allur Guðs lýður sér eigin andlit endurspeglast – meistaraverk náðarinnar, tákn þess að í henni hefur Guð „séð allt sem hann gerði og það var harla gott“ (1Mós 1,31).
Kennisetning uppnumningarinnar er ekki boð um að líta frá jörðinni, heldur hvatning til að lifa hér og nú með augun fest á lokamarkmiðinu, föðurlandi okkar á himnum. Þannig erum við kölluð til að endurspegla lofsöng Maríu, Magnificat í lífi okkar: að gleðjast yfir miskunn Guðs og veita athygli þeim sem á vegi okkar verða, einkum hinum veiku og varnarlausu.
Helgisögn austurkirkjunnar
Í austri lifir helgisögn um síðustu stundir Maríu, móður Drottins. Postularnir söfnuðust að gröf hennar og héldu þar vöku í þrjá daga. Tómas postuli var fjarverandi þegar hún „sofnaði“ í Drottni og kom ekki fyrr en á þriðja degi. Hann bað þá félaga sína að opna gröfina svo hann mætti kveðja hana í síðasta sinn. Þegar gröfin var opnuð reyndist hún tóm, og postularnir skildu af því að María hefði verið tekin upp til himna í líkama sínum og sálu. Þessi frásögn er sögð í mörgum rétttrúnaðarkirkjum og er rifjuð upp í helgihaldi Dormition-hátíðarinnar.
Í sumum útgáfum sögunnar birtist María Tómasi í dýrð sinni og gefur honum belti sitt (gyrðil) sem tákn og staðfestingu þess sem gerst hafði. Þessi „gyrðill Maríu“ er tilbeðinn sem helgur gripur í austri (kallaður Cincture eða Zoni of the Theotokos – „belti Guðsmóðurinnar“) og hefur einnig verið varðveittur í vestri, til dæmis í dómkirkjunni í Prato á Ítalíu. Í myndlist miðalda og endurreisnar er atvikið oft sýnt: tóma gröfin, blómin sem spruttu þar, og Tómas sem tekur á móti beltinu úr höndum Maríu.
Íhugun kirkjunnar yfir þessari hefð er tvíþætt: annars vegar er hún trúarjátning á því að líkami og sál mannsins eigi fyrir sér dýrð í Kristi, og hins vegar huggun í því að ein af sköpuðum verum Guðs – María – sé þegar komin alla leið heim. Þannig tengist helgisögnin um tómu gröfina og beltið boðskap og guðspjalli dagsins sem kemur fram í Lofsöng Maríu (Magnificat): Guð upphefur hina smæstu og sýnir miskunn sína frá kynslóð til kynslóðar.
Guðspjallið og íhugun úr Lectio Divina – Lúk 1, 39–56
Guðspjall hátíðarinnar segir frá ferð Maríu frá Nasaret til fjalllendisins, um fimmtíu kílómetra leið, til að heimsækja frænku sína Elísabetu. Kirkjufaðirinn Ambrósíus bendir á að ferð Maríu hafi ekki farin í vafa eða af óöryggi heldur af gleði og eldmóði, knúin áfram af kærleika og innri fögnuði. Heilagur Andi lætur ekki dragast af stað. Með Maríu fer Jesús sjálfur, enn í móðurlífi, þangað sem þörf er fyrir hjálp.
Við komu hennar hoppar barnið í líkama Elísabetar – ekki aðeins líkamleg hreyfing fóstursins, heldur sem gleðiviðbragð, gleðidans, eins konar lotning Jóhannesar skírara fyrir Messíasi. Elísabet skynjar þessa náð og blessar Maríu: „Blessuð ert þú meðal kvenna og blessaður er ávöxtur lífs þíns!“ Hún viðurkennir Maríu ekki aðeins sem móður Drottins heldur sem þá sem trúir orði hans og svarar með kærleiksríku „já“.
Í Magnificat lýsir María sjálfri sér sem einni af anawim – hinum fátæku Guðs – sem setja alla von sína og traust á hann. Hún lofar Guð fyrir stórvirki hans, ekki aðeins í eigin lífi heldur í lífi allrar sköpunar. Guð reisir hina smæstu og fellir hina hrokafullu. Þessi lofgjörð er vitnisburður um að raunveruleg gleði og sönn blessun fæðast af því að gefa, leita til að finna, og lifa í gjafmildi og kærleika.
Hátíð uppnumningarinnar minnir okkur á að líf Maríu – frá fátækum þjóni Drottins til uppnuminnar drottningar himinsins – er ferðalag trúar, vonar og kærleika. Hún gengur á undan okkur á þeirri leið sem öll sköpun er kölluð til að fylgja: leiðinni til eilífs lífs í samfélagi við Guð.
Helstu heimildir:
Solemnity of the Assumption of the Blessed Virgin Mary: https://www.vaticannews.va/en/liturgical-holidays/solemnity-of-the-assumption-of-the-blessed-virgin-mary.html
Lectio Dvina: https://ocarm.org/en/prayer/lectiodivina