 |
| Heilagur Jóhannes Páll II páfi |
Karol Wojtyła, sem fjölskylda og vinir kölluðu Lolek, fæddist árið 1920 í bænum Wadowice í Póllandi. Hann kynntist alvöru lífsins snemma á ævinni. Móðir hans lést þegar hann var níu ára og eldri bróðir hans þegar hann var tólf. Faðir hans, sem var maður djúprar trúar og bænaiðkunar, kenndi honum að leita til Heilags Anda. Þessi trú varð honum stoð og skjól þegar hann missti föður sinn árið 1941 – þá 21 árs gamall. Í þeirri sorg varð honum ljós sú köllun sem mótaði allt hans líf: Guð var að kalla hann til að verða prestur.
Æviágrip
Á meðan Þjóðverjar hernámu Pólland starfaði hinn ungi Karol sem verkamaður og í efnaverksmiðju, og kynnist þar bæði hörku lífsins og reisn vinnandi fólks. Á kvöldin tók hann þátt í leynilegum leiksýningum, og síðan í leynilegu guðfræðinámi í Kraká, þar sem hann undirbjó sig til prestsþjónustu. Hann var vígður til prests árið 1946 og lauk doktorsprófi í Róm.
Sem prestur varð hann fljótt kunnugur ungmennum og nemendum sínum, sem kölluðu hann „Wujek“, föðurbróður, þegar þau fóru með honum í fjallgöngur. Þar ræddu þau trú, líf og hjónaband — og úr þessum samtölum spratt síðar „guðfræði líkama og kærleika“ sem hann mótaði á fræðilegan hátt. Hann varð biskup árið 1958 og síðar kardínáli. Hann tók virkan þátt í Vatíkanþinginu og átti stóran þátt í gerð skjala þess um mannhelgi og trúfrelsi, Gaudium et spes og Dignitatis humanae.
Þegar kardínálarnir komu saman í kjölfar skyndilegs andláts Jóhannesar Páls I árið 1978, varð Karol Wojtyła fyrir valinu — fyrsti páfinn utan Ítalíu í 455 ár. Í innsetningarmessu sinni þann 22. október sama ár flutti hann þau orð sem urðu einkunnarorð páfadóms hans: „Verið óhrædd! Opnið dyr ykkar fyrir Kristi!“
Hann ferðaðist meira en nokkur páfi áður, heimsótti 129 lönd og lagði allt sitt í að benda heiminum á frelsarann sem leysir menn undan ótta. Einkunnarorð hans voru Totus tuus – „algerlega þinn“ – sem vísaði til þess trausts sem hann bar til Maríu meyjar.
Á hátíð Maríu meyjar í Fatíma, 13. maí 1981, varð hann fyrir skotárás á Péturstorgi. Hann lifði árásina af og sagði síðar að María mey hefði varið hann. Hann fór í pílagrímsferð til Fatíma til að þakka henni og setti kúlu úr árásinni í kórónu hennar. Síðar heimsótti hann manninn sem skaut hann og fyrirgaf honum.
Jóhannes Páll II var óþreytandi talsmaður mannlegrar reisnar og frelsis. Hann hafði lifað af bæði nasisma og kommúnisma og vissi hve hættuleg öll hugmyndafræði er sem smættar manneskjuna. Hann studdi friðsamlega andspyrnu hreyfingu Solidarność verkalýðsfélagsins í Póllandi sem leiddi andstöðuna gegn kommúnistastjórninni og átti þátt í að brjóta múra Austur-Evrópu. Hann leitaðist jafnframt við að efla einingu kristinna kirkna og hélt því fram að klofningurinn veikti trúarlegan vitnisburð heimsins.
Síðust árin barðist hann við Parkinsonsveiki. Þannig hófst lokakafli páfadómsins — þar sem hinn orðum snjalli prédikari kenndi heiminum í þögn, með þjáningu sinni og veikindum. Hann sýndi hvernig líf, veikindi og dauði verða hluti af krossi Krists og frelsun heimsins. Hann andaðist 2. apríl 2005, á kvöldvöku Hátíðar guðlegrar miskunnar, og síðustu orð hans voru: „Leyfið mér að fara heim til föður míns.“
Heimsóknin til Íslands
Hinn 3. júní 1989 steig Jóhannes Páll II páfi fæti á íslenska grund, á ferð sinni um Norðurlönd. Það var í fyrsta sinn sem eftirmaður Péturs postula kom hingað til lands, og við komu sína kyssti hann jörðina, eins og til að helga hana með bæn. Hann var þá kominn á áttræðisaldur, en orkan og gleðin geisluðu af honum þegar hann horfði yfir hraun og fjöll og þakkaði Guði fyrir fegurð sköpunarinnar.
Í ávarpi sínu við komuna til Keflavíkurflugvallar talaði hann af djúpri lotningu um Ísland sem land sköpunar og endurnýjunar. Hann lýsti landi elds og íss sem tákni þess hvernig Guð kallar manninn til að temja náttúruna án þess að brjóta hana — að lifa í sátt við það sem honum er trúað fyrir. Þessi orð hans voru í senn einföld og djúp og hittu Íslendinga í hjartastað, bæði þá sem deildu trú hans og þá sem litu á heimsóknina sem merki um frið og virðingu.
Sama dag heimsótti hann Þingvelli, hjarta íslenskrar þjóðar og helgan stað sögunnar. Þar minntist hann þess að á þessum stað hefði þjóðin tekið trú á Krist fyrir nær þúsund árum og tengdi söguna við framtíðina. Hann talaði um að trúin væri eins og lind sem brytist fram í nýrri mynd í hverri kynslóð og hvatti til einingar kristinna manna í þjónustu sannleikans. Í orðum hans mátti heyra bæði hljóm upprisu og endurfæðingar, því hann sá í þessu litla landi tákn um þá endurnýjun sem kirkjan sjálf þurfti á að halda.
Daginn eftir, hinn 4. júní, hélt hann helga messu fyrir framan Dómkirkju Krists konungs í Landakoti. Þar stóð hann undir opnum himni, umkringdur prestum og þúsundum gesta sem fylltu garðinn og nærliggjandi götur. Messan var tákn um lifandi trú og tengsl milli hins litla samfélags íslenskra kaþólikka og hinnar víðfeðmu kirkju heimsins. Páfinn talaði af hlýju um þjóðina sem héldi fast í trú sína og menningu og hvatti til þess að von og kærleikur yrðu áfram ljós á leið hennar.
Heimsókn Jóhannesar Páls II var táknræn á ýmsa vegu: hún var brú milli austurs og vesturs, milli gamla og nýja heimsins, milli hins litla samfélags á eyju í Norður-Atlantshafi og alheimskirkjunnar. Hún vakti samstöðu meðal trúarbragða og jók skilning á þeirri ábyrgð sem manneskjan ber gagnvart náttúrunni og náunganum.
Þegar hann kvaddi Ísland mælti hann orð sem margir muna enn: að trúin væri ekki fortíðarinnar, heldur framtíðarinnar — ljós sem hver kynslóð þarf að bera áfram með nýjum hætti.
Tilvitnun
„Verið óhrædd! Opnið dyr ykkar fyrir Kristi. Opnið hjörtu ykkar fyrir elsku hans og krafti náðarinnar. Hann einn getur lýst upp dýpsta myrkur mannsins.“
Lærdómur
Jóhannes Páll II kenndi heiminum að sigrast á ótta með trú og kærleika. Líf hans var eins og löng pílagrímsferð til frelsarans — frá þjáningu barnæskunnar til ljóssins í þjónustu Guðs og manna. Hann bar krossinn ekki aðeins í orði heldur á eigin líkama, og með því gerði hann þjáningu að vitnisburði um von.
Bæn
Guð, þú sem gafst kirkjunni heilagan Jóhannes Pál II sem föður og hirði,
veit okkur að ganga á hans vegi með trú, von og kærleika.
Látum ekki óttann ríkja í hjörtum okkar,
heldur opnum dyr lífs okkar fyrir Kristi,
þann sem gefur frið og frelsi öllum sem trúa.
Fyrir Drottin Jesú Krist, son þinn, sem lifir og ríkir um aldir alda. Amen.